|
Naturalna metoda poznawania Go
II. Metody upraszczające początkowy etap uczenia Go.
Osoby uczące Go najczęściej mają wypracowane własne, bardziej lub mniej skuteczne metody ułatwiające proces uczenia dzieci. Sposoby te odpowiadają ich osobistym predyspozycjom, temperamentowi i doświadczeniu. Najczęściej sprowadzają się do odmian jednej z poniższych metod lub ich kombinacji, czasami wspomagane są zestawami problemów ilustrujących reguły Go i ich zastosowanie na poziomie elementarnym
- Nauka Go na planszy 9 x 9
Najprostszą z pomocniczych metod jest stosowanie w pierwszym etapie nauki mniejszych plansz, o rozmiarze 13 x 13 lub częściej 9 x 9. Stosowana jest często jako uzupełnienie innych metod. Podstawowe zalety uczenia na mniejszej planszy:
- Krótkotrwałość gry. Gra na planszy 9 x 9 pozwala dzieciom na szybkie rozegranie partii, a krótkie przerwy między kolejnymi grami ułatwiają utrzymanie koncentracji w czasie ich trwania.
- Mała plansza ułatwia świadomą obserwację przebiegu gry na całej jej powierzchni, przeniesienie gry nawet na przeciwległy jej koniec nie powoduje rozproszenia uwagi dziecka.
- Niewielki rozmiar planszy i krótkość trwania pojedynczej gry zapobiegają równoczesnemu powstawaniu wielu nowych jakościowo sytuacji.
Samo zmniejszenie rozmiaru planszy stosowanej w szkoleniu nie usuwa jednak większości wcześniej wspomnianych problemów etapu początkowego. W szczególności w ogólne nie wpływa na zmniejszenie ilości problemów związanych z liczbą i stopniem trudności nowopoznanych reguł i koniecznością ich stosowania w grze. Dodatkowym problemem, z którym musi liczyć się nauczyciel, jest trudność w ocenie potencjalnych możliwości dzieci uczących się grać na planszy 9 x 9. Gra na pełno wymiarowej planszy wymaga dodatkowo nieco innych umiejętności, które dla części dzieci, dobrze sobie radzących na małej planszy, mogą stanowić duży problem. Może również występować sytuacja odwrotna : dzieci, dla których gra na planszy 9 x 9 jest mało atrakcyjna, dopiero na dużej planszy zaczynają pokazywać swoje prawdziwe możliwości2).
- Nauka Go z wykorzystaniem chińskich reguł liczenia wyniku gry.
Za największą trudność w nauczaniu Go wielu nauczycieli uważa niemożność jednoznacznego wytłumaczenia dzieciom terminu "terytorium", a dokładniej : kiedy obszar otoczony kamieniami jednego koloru jest już terytorium, a kiedy jeszcze nie. Wiąże się z tym problem rozpoznawania końca gry i oczywiście liczenia jej wyniku.
Często problemy te omija się wprowadzając w połączeniu z nauką na planszy 9 x 9 chińskie reguły liczenia wyniku gry i pomija się wprowadzanie trudnego i niejednoznacznego dla dzieci pojęcia "terytorium". W efekcie uczniowie mogą, bez obawy o zmniejszenie własnego terytorium otaczać "do końca" i zdejmować z planszy kamienie przeciwnika znajdujące się w ich obszarze. Koniec gry jest jednoznaczny : wypełnienie wszystkich własnych terytoriów swoimi pionami - redukcja terytorium do dwu jednopunktowych oczu - kończy grę. Dzieci chętnie grają w taką uproszczoną odmianę Go.
Metoda ta ma jednak, moim zdaniem, dużą wadę : dzieci jako naturalne przyjmują zabijanie kamieni przeciwnika znajdujących się w ich własnym terytorium bez względu na stopień zaawansowania gry. Inną słabością tej metody stosowanej na planszy 9 x 9 jest brak silnych, naturalnych przeciwwskazań do tworzenia nieekonomicznych, silnie zagęszczonych grup kamieni. Pozostawienie tych mankamentów do usunięcia w przyszłości, powoduje, że trudną do oszacowania część czasu poświęconego na naukę dziecko przeznacza na uczenie się złych, nieefektywnych ruchów, a co gorsza, może prowadzić to do wykształcenia się silnych, złych nawyków w grze, trudnych do usunięcia w przyszłości. Usunięcie tych mankamentów we wczesnym etapie uczenia powoduje konieczność odwoływania się do złożonych argumentów, bazujących na umiejętności abstrakcyjnego myślenia, obcego przecież dzieciom.
Przeanalizowanie powodów wprowadzenia tej metody nauki i możliwych jej skutków prowadzi do wniosku, że jej bezkrytyczne stosowanie jest nielogiczne : w celu uniknięcia kłopotów ze zrozumieniem przez dzieci abstrakcyjnych terminów i złożonych reguł wprowadza się metodę, której stosowanie powoduje konieczność natychmiastowego odwoływania się do abstrakcyjnego i złożonego rozumowania!
Dodatkowym minusem tej metody są wcześniej wspomniane słabe strony związane z nauką Go na planszy 9 x 9.
Obie zarysowane powyżej metody w istocie zakładają, że uczeń - dziecko po wytłumaczeniu mu reguł (uproszczonych reguł, w wypadku stosowania drugiej z nich) zostanie od razu początkującym graczem. W praktyce jednak, taka lekcja wprowadzająca powtarzana jest później wielokrotnie, każdorazowo różniąc się jedynie koniecznością wytłumaczenia innych, przypadkowo wypływających braków w rozumieniu gry. Utrudnia to lub wręcz uniemożliwia efektywne i skuteczne prowadzenia zajęć w większych grupach. Nierównomierne postępy czynione przez różne dzieci tej samej grupy wprowadzają dodatkowy element utrudniający skuteczne nauczanie : nadmiar uwagi nauczyciela poświęcony uczniom czyniącym szybsze postępy powoduje zwiększanie się dystansu między nimi, a uczniami słabszymi i narastanie problemu w miarę kolejnych lekcji; skupienie się nauczyciela na uczniach słabszych dzieje się zaś ze szkodą dla dzieci zdolniejszych.
Całkowicie nie do oszacowania są szkody powstałe przez możliwe - przy stosowaniu tych metod - złe zrozumienie celu gry przy jednoczesnym wykształceniu trwałych, złych nawyków w grze.
|